Khám phá du lịch cộng đồng và những vấn đề xoay quanh
Dưới sự tác động nặng nề của đại dịch Covid-19 vừa qua, mọi người khắp nơi trên thế giới đang dần quay trở lại với những giá trị du lịch cốt lõi và tìm lại sự an toàn trong quá trình thực hiện các hoạt động liên quan đến du lịch. Du khách có xu hướng bắt đầu quan tâm hơn đến việc sống có trách nhiệm với các tài nguyên thiên nhiên và những giá trị được tạo hóa ban sẵn. Với mục đích và giá trị vốn có, du lịch cộng đồng xứng đáng là trải nghiệm tuyệt vời không thể bỏ qua. Sau đây, hãy cùng theo chân WAFORT để tìm hiểu rõ hơn về loại hình du lịch đặc biệt này nhé!1. Du lịch cộng đồng là gì?Khái niệm về du lịch cộng đồng được đưa ra có sự khác nhau do vị trí của du lịch dựa vào cộng đồng tùy theo từng góc nhìn cũng như quan điểm nghiên cứu. Theo Nicole Hausle và Wolffgang Strasdas (2009) cho rằng: “Du lịch cộng đồng là mô hình phát triển du lịch trong đó chủ yếu là người dân địa phương đứng ra phát triển và quản lý. Lợi ích kinh tế có được từ du lịch sẽ đọng lại nền kinh tế địa phương”. Khái niệm trên nhấn mạnh đến vai trò chính của người dân địa phương trong vấn đề phát triển du lịch ngay trên địa bàn quản lý.
Có thể hiểu, du lịch cộng đồng là một mô hình phát triển du lịch, trong đó cộng đồng dân cư là người cung cấp các sản phẩm, dịch vụ cho khách du lịch. Cộng đồng dân cư cũng chính là người có trách nhiệm bảo vệ tài nguyên du lịch và họ được chia sẻ các nguồn lợi kinh tế do phát triển du lịch tạo ra. Phát triển du lịch cộng đồng sẽ tạo ra thêm công ăn việc làm và tăng thêm thu nhập cho cộng đồng dân cư bản địa cũng như góp phần vào việc xóa đói giảm nghèo của địa phương.2. Đặc điểm nổi bật của du lịch cộng đồnga. Du lịch cộng đồng đảm bảo văn hoá, thiên nhiên bền vữngDu lịch được cân bằng với các tiêu chuẩn về kinh tế, văn hoá, xã hội, môi trường; nguồn tài nguyên thiên nhiên và văn hoá được khai thác hợp lý; bảo vệ môi trường sinh thái cảnh quan; bảo tồn được môi trường văn hoá. Du lịch cộng đồng là cách tốt nhất để có thể vừa làm du lịch vừa giữ gìn bản sắc văn hoá, sử dụng dịch vụ tại chỗ, phát triển văn hoá, tôn trọng văn hoá địa phương và thúc đẩy nghề nghiệp truyền thống phát triển. Quá trình này cần có người dân địa phương tham gia để họ góp phần bảo vệ tài nguyên môi trường, giáo dục nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường sinh thái, bản sắc văn hoá cũng như vệ sinh cộng đồng.b. Du lịch cộng đồng cần có sở hữu cộng đồngCộng đồng là chủ thể quản lý di sản dân tộc, có phong cách và lối sống riêng cần được tôn trọng. Cộng đồng có quyền sở hữu các tài nguyên và do vậy có quyền tham gia vào các hoạt động du lịch.c. Thu nhập từ du lịch cộng đồng cần giữ lại cho cộng đồngLợi nhuận thu được từ du lịch được chia sẻ công bằng cho cộng đồng để bảo vệ môi trường. Cộng đồng thu lợi nhuận và lợi ích kinh tế trực tiếp để tái đầu tư cho địa phương ngoài sự hỗ trợ của Chính phủ.d. Du lịch cộng đồng góp phần nâng cao nhận thức Du lịch cộng đồng giúp nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, bảo vệ môi trường và bảo tồn hệ sinh thái, đồng thời thúc đẩy ý thức bảo tồn di sản văn hoá cộng đồng, chống các trào lưu du nhập.e. Du lịch cộng đồng cần tăng cường quyền lực cho cộng đồngDu lịch cộng đồng là do cộng đồng tổ chức quản lý, từ đó thúc đẩy, tạo cơ hội cho cộng đồng tham gia nhiệt tình vào việc phát triển du lịch. Do đó, cộng đồng dân cư được trao quyền làm chủ, thực hiện các dịch vụ và quản lý phát triển du lịch.f. Du lịch cộng đồng cần có sự tăng cường hỗ trợ của các tổ chức phi chính phủ và cơ quan nhà nướcSự hỗ trợ kinh nghiệm và vốn đầu tư, hỗ trợ về cơ sở vật chất và ưu tiên về các chính sách cho cộng đồng trong việc phát triển du lịch cũng như phát triển cộng đồng là vô cùng cần thiết.3. Tìm hiểu tác động của du lịch lên cộng đồnga. Theo hướng tích cựcTrong đà phát triển, văn hoá, xã hội của các vùng, miền, các dân tộc, các khu vực có sự giao lưu, thâm nhập và giao thoa với nhau. Bên cạnh sự giao lưu ngày càng tăng giữa các nền văn hoá thế giới nhờ vào sự phát triển của giao thông, thông tin liên lạc, ngoại giao và thương mại thì hoạt động du lịch thúc đẩy hoạt động giao lưu văn hoá một cách trực tiếp nhất và nhanh nhất. Du lịch tạo khả năng cho con người mở mang, tăng cường sự hiểu biết về lịch sử truyền thống, văn hoá, phong tục tập quán, đạo đức, chế độ xã hội,… làm giàu thêm khả năng thẩm mỹ, tôi luyện tình cảm, thoải mái tinh thần khi được tham quan kho tàng văn hoá mỹ thuật của một đất nước, một vùng, một địa phương, một cộng đồng. Trong quá trình du lịch, con người không ngừng quan sát, thẩm nhận, hấp thụ quan điểm và lối sống.Du lịch còn là phương tiện giáo dục lòng yêu nước, giữ gìn và nâng cao truyền thống dân tộc. Thông qua chuyến đi du lịch mà con người được làm quen với cảnh đẹp, với lịch sử, văn hoá dân tộc, qua đó càng thêm yêu đất nước mình. Bên cạnh đó, cộng đồng dân cư địa phương cũng thấy được sức hấp dẫn của văn hoá bản địa, nhận thức ngày một sâu sắc việc bảo tồn di sản văn hoá vật thể và phi vật thể tại địa phương mình, góp phần khai thác, bảo tồn các di sản văn hoá dân tộc, bảo vệ đồng thời phát triển môi trường tự nhiên và xã hội. Du lịch quốc tế có vai trò quan trọng trong giáo dục tinh thần quốc tế, làm cho mọi người thấy cần thiết phải phát triển và củng cố các mối quan hệ quốc tế, làm cho các dân tộc gần gũi nhau hơn, góp phần bình thường hóa quan hệ, giữ gìn, củng cố hoà bình và tăng thêm tình hữu nghị giữa các dân tộc cũng như tăng cường sự hợp tác, hội nhập trên mọi lĩnh vực vì lợi ích phát triển chung.Du lịch hiện nay trở thành hiện tượng phổ biến đã tạo ra dòng người “dịch chuyển” trên thế giới mỗi ngày khoảng 3 triệu lượt khách du lịch quốc tế (nếu tính cả khách du lịch nội địa thì con số là sẽ tăng lên 10 lần). Chính dòng khách du lịch ấy đã thúc đẩy sự lưu chuyển của thông tin, tri thức, khoa học, công nghệ, vốn liếng về du lịch và liên quan với du lịch, cũng như của các lĩnh vực khác, tạo ra sự đổi mới về cách nhìn, đổi mới quan niệm về nhiều mặt, kể cả quan niệm về văn hoá. b. Theo hướng tiêu cựcẢnh hưởng tiêu cực cần nói đến trước tiên là tác động của nó đến môi trường, cả môi trường tự nhiên và môi trường xã hội, tức là gây ra ô nhiễm, thể hiện rõ nhất ở những nơi khách đến. Dòng khách du lịch tăng lên nếu không quản lý tốt sẽ dẫn đến thương mại hoá, tầm thường hoá văn hoá bản địa và văn hoá dân tộc để kiếm được tiền nhanh, rõ nhất trong việc tổ chức lễ hội bất cứ lúc nào và bất cứ ở đâu; sự phỏng cổ tuỳ tiện trong kiến trúc, trong biểu diễn, trong tôn tạo, duy tu, bảo dưỡng các di tích không theo nguyên bản. Sự thương mại hoá, tầm thường hoá văn hoá chỉ có thể mua vui cho khách trong chốc lát, nhưng lại gây ra sự thương tổn nghiêm trọng lòng tự tôn dân tộc đối với nền văn hoá của mình, sớm hay muộn sẽ dẫn đến suy giảm lòng mến khách và sự phát triển bền vững của du lịch. Phát triển du lịch không được quản lý tốt sẽ làm ô nhiễm môi trường tự nhiên do khai thác quá tải tài nguyên du lịch tự nhiên, dẫm đạp lên cây cỏ, bẻ hái thực vật quý hiếm, ăn và mua động vật quý hiếm, xả rác và nước thải, gây tiếng ồn, sử dụng quá mức nước sạch, không khí sạch, làm biến động hệ sinh thái, nhất là giảm thiểu tính đa dạng sinh thái khi du lịch phát triển, số lượng du khách tăng lên quá tải, vv.Tuy nhiên, cần phải khẳng định ở đây là những mặt tiêu cực này không phải là bản chất vốn có của du lịch, không phải cứ phát triển du lịch là sẽ gây ra ô nhiễm môi trường hay những tiêu cực nêu trên, mà chính do sự quản lý kém hiệu quả. Mấu chốt của vấn đề là làm sao nhìn rõ các ảnh hưởng tiêu cực để kiểm soát cũng như giảm thiểu nó.4. Phát triển du lịch cộng đồng theo hướng bền vững
Có thể hiểu, du lịch cộng đồng là một mô hình phát triển du lịch, trong đó cộng đồng dân cư là người cung cấp các sản phẩm, dịch vụ cho khách du lịch. Cộng đồng dân cư cũng chính là người có trách nhiệm bảo vệ tài nguyên du lịch và họ được chia sẻ các nguồn lợi kinh tế do phát triển du lịch tạo ra. Phát triển du lịch cộng đồng sẽ tạo ra thêm công ăn việc làm và tăng thêm thu nhập cho cộng đồng dân cư bản địa cũng như góp phần vào việc xóa đói giảm nghèo của địa phương.2. Đặc điểm nổi bật của du lịch cộng đồnga. Du lịch cộng đồng đảm bảo văn hoá, thiên nhiên bền vữngDu lịch được cân bằng với các tiêu chuẩn về kinh tế, văn hoá, xã hội, môi trường; nguồn tài nguyên thiên nhiên và văn hoá được khai thác hợp lý; bảo vệ môi trường sinh thái cảnh quan; bảo tồn được môi trường văn hoá. Du lịch cộng đồng là cách tốt nhất để có thể vừa làm du lịch vừa giữ gìn bản sắc văn hoá, sử dụng dịch vụ tại chỗ, phát triển văn hoá, tôn trọng văn hoá địa phương và thúc đẩy nghề nghiệp truyền thống phát triển. Quá trình này cần có người dân địa phương tham gia để họ góp phần bảo vệ tài nguyên môi trường, giáo dục nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường sinh thái, bản sắc văn hoá cũng như vệ sinh cộng đồng.b. Du lịch cộng đồng cần có sở hữu cộng đồngCộng đồng là chủ thể quản lý di sản dân tộc, có phong cách và lối sống riêng cần được tôn trọng. Cộng đồng có quyền sở hữu các tài nguyên và do vậy có quyền tham gia vào các hoạt động du lịch.c. Thu nhập từ du lịch cộng đồng cần giữ lại cho cộng đồngLợi nhuận thu được từ du lịch được chia sẻ công bằng cho cộng đồng để bảo vệ môi trường. Cộng đồng thu lợi nhuận và lợi ích kinh tế trực tiếp để tái đầu tư cho địa phương ngoài sự hỗ trợ của Chính phủ.d. Du lịch cộng đồng góp phần nâng cao nhận thức Du lịch cộng đồng giúp nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, bảo vệ môi trường và bảo tồn hệ sinh thái, đồng thời thúc đẩy ý thức bảo tồn di sản văn hoá cộng đồng, chống các trào lưu du nhập.e. Du lịch cộng đồng cần tăng cường quyền lực cho cộng đồngDu lịch cộng đồng là do cộng đồng tổ chức quản lý, từ đó thúc đẩy, tạo cơ hội cho cộng đồng tham gia nhiệt tình vào việc phát triển du lịch. Do đó, cộng đồng dân cư được trao quyền làm chủ, thực hiện các dịch vụ và quản lý phát triển du lịch.f. Du lịch cộng đồng cần có sự tăng cường hỗ trợ của các tổ chức phi chính phủ và cơ quan nhà nướcSự hỗ trợ kinh nghiệm và vốn đầu tư, hỗ trợ về cơ sở vật chất và ưu tiên về các chính sách cho cộng đồng trong việc phát triển du lịch cũng như phát triển cộng đồng là vô cùng cần thiết.3. Tìm hiểu tác động của du lịch lên cộng đồnga. Theo hướng tích cựcTrong đà phát triển, văn hoá, xã hội của các vùng, miền, các dân tộc, các khu vực có sự giao lưu, thâm nhập và giao thoa với nhau. Bên cạnh sự giao lưu ngày càng tăng giữa các nền văn hoá thế giới nhờ vào sự phát triển của giao thông, thông tin liên lạc, ngoại giao và thương mại thì hoạt động du lịch thúc đẩy hoạt động giao lưu văn hoá một cách trực tiếp nhất và nhanh nhất. Du lịch tạo khả năng cho con người mở mang, tăng cường sự hiểu biết về lịch sử truyền thống, văn hoá, phong tục tập quán, đạo đức, chế độ xã hội,… làm giàu thêm khả năng thẩm mỹ, tôi luyện tình cảm, thoải mái tinh thần khi được tham quan kho tàng văn hoá mỹ thuật của một đất nước, một vùng, một địa phương, một cộng đồng. Trong quá trình du lịch, con người không ngừng quan sát, thẩm nhận, hấp thụ quan điểm và lối sống.Du lịch còn là phương tiện giáo dục lòng yêu nước, giữ gìn và nâng cao truyền thống dân tộc. Thông qua chuyến đi du lịch mà con người được làm quen với cảnh đẹp, với lịch sử, văn hoá dân tộc, qua đó càng thêm yêu đất nước mình. Bên cạnh đó, cộng đồng dân cư địa phương cũng thấy được sức hấp dẫn của văn hoá bản địa, nhận thức ngày một sâu sắc việc bảo tồn di sản văn hoá vật thể và phi vật thể tại địa phương mình, góp phần khai thác, bảo tồn các di sản văn hoá dân tộc, bảo vệ đồng thời phát triển môi trường tự nhiên và xã hội. Du lịch quốc tế có vai trò quan trọng trong giáo dục tinh thần quốc tế, làm cho mọi người thấy cần thiết phải phát triển và củng cố các mối quan hệ quốc tế, làm cho các dân tộc gần gũi nhau hơn, góp phần bình thường hóa quan hệ, giữ gìn, củng cố hoà bình và tăng thêm tình hữu nghị giữa các dân tộc cũng như tăng cường sự hợp tác, hội nhập trên mọi lĩnh vực vì lợi ích phát triển chung.Du lịch hiện nay trở thành hiện tượng phổ biến đã tạo ra dòng người “dịch chuyển” trên thế giới mỗi ngày khoảng 3 triệu lượt khách du lịch quốc tế (nếu tính cả khách du lịch nội địa thì con số là sẽ tăng lên 10 lần). Chính dòng khách du lịch ấy đã thúc đẩy sự lưu chuyển của thông tin, tri thức, khoa học, công nghệ, vốn liếng về du lịch và liên quan với du lịch, cũng như của các lĩnh vực khác, tạo ra sự đổi mới về cách nhìn, đổi mới quan niệm về nhiều mặt, kể cả quan niệm về văn hoá. b. Theo hướng tiêu cựcẢnh hưởng tiêu cực cần nói đến trước tiên là tác động của nó đến môi trường, cả môi trường tự nhiên và môi trường xã hội, tức là gây ra ô nhiễm, thể hiện rõ nhất ở những nơi khách đến. Dòng khách du lịch tăng lên nếu không quản lý tốt sẽ dẫn đến thương mại hoá, tầm thường hoá văn hoá bản địa và văn hoá dân tộc để kiếm được tiền nhanh, rõ nhất trong việc tổ chức lễ hội bất cứ lúc nào và bất cứ ở đâu; sự phỏng cổ tuỳ tiện trong kiến trúc, trong biểu diễn, trong tôn tạo, duy tu, bảo dưỡng các di tích không theo nguyên bản. Sự thương mại hoá, tầm thường hoá văn hoá chỉ có thể mua vui cho khách trong chốc lát, nhưng lại gây ra sự thương tổn nghiêm trọng lòng tự tôn dân tộc đối với nền văn hoá của mình, sớm hay muộn sẽ dẫn đến suy giảm lòng mến khách và sự phát triển bền vững của du lịch. Phát triển du lịch không được quản lý tốt sẽ làm ô nhiễm môi trường tự nhiên do khai thác quá tải tài nguyên du lịch tự nhiên, dẫm đạp lên cây cỏ, bẻ hái thực vật quý hiếm, ăn và mua động vật quý hiếm, xả rác và nước thải, gây tiếng ồn, sử dụng quá mức nước sạch, không khí sạch, làm biến động hệ sinh thái, nhất là giảm thiểu tính đa dạng sinh thái khi du lịch phát triển, số lượng du khách tăng lên quá tải, vv.Tuy nhiên, cần phải khẳng định ở đây là những mặt tiêu cực này không phải là bản chất vốn có của du lịch, không phải cứ phát triển du lịch là sẽ gây ra ô nhiễm môi trường hay những tiêu cực nêu trên, mà chính do sự quản lý kém hiệu quả. Mấu chốt của vấn đề là làm sao nhìn rõ các ảnh hưởng tiêu cực để kiểm soát cũng như giảm thiểu nó.4. Phát triển du lịch cộng đồng theo hướng bền vữngPhát triển du lịch cộng đồng với mục tiêu xóa đói giảm nghèo dứt khoát phải theo hướng bền vững. Phát triển bền vững suy cho cùng là sự phát triển nhằm đáp ứng các nhu cầu của hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng các nhu cầu của các thế hệ mai sau. Trên thực tế, điều này đang trở nên cấp thiết và thường được nói tới khi muốn nhấn mạnh đến việc sử dụng có trách nhiệm các nguồn tài nguyên du lịch.
Quá trình phát triển du lịch cộng đồng phải được định hướng và quản lý theo một phương châm: Kết hợp hài hoà nhu cầu của hiện tại và tương lai trên cả hai góc độ tổ chức, sản xuất du lịch và tham gia tiêu dùng du lịch nhằm đạt tới một mục đích bảo tồn, tái tạo và phát triển được tài nguyên tự nhiên, giữ gìn và phát huy được bản sắc văn hoá dân tộc cũng như hồn cốt linh thiêng của truyền thống.
Điều cốt lõi của bền vững là sự cân bằng. Cân bằng giữa cung và cầu cả trong hiện tại và tương lai, thể hiện nổi bật là yếu tố sức chứa; cân bằng giữa số lượng và chất lượng của sự phát triển; cân bằng giữa thu hút khách du lịch quốc tế và khách du lịch nội địa trong những giai đoạn nhất định; cân bằng giữa khai thác và bảo vệ, phát triển nguồn tài nguyên du lịch lễ hội; cân bằng giữa yêu cầu phát triển và khả năng quản lý, trong đó số lượng và chất lượng nguồn nhân lực tổ chức lễ hội và hoạt động du lịch đóng vai trò then chốt; cân bằng hoạt động du lịch về mặt thời gian và không gian; cân bằng giữa chi phí và lợi ích.5. Các nguyên tắc cần ghi nhớ khi phát triển du lịch cộng đồng
Để thành công bền vững, du lịch cộng đồng không thể phát triển tự phát. Những nguyên tắc dưới đây về gìn giữ giá trị bản địa, bảo vệ môi trường sinh thái và chia sẻ lợi ích như sau:
a. Phải giữ gìn được văn hóaVăn hóa bản địa được coi là “giá trị cốt lõi” khi phát triển du lịch cộng đồng. Tại Hà Giang, sự đa dạng về văn hóa của các dân tộc bản địa đã giúp các mô hình này thành công và “trụ vững” ngay trong đại dịch Covid-19 với mức tăng trưởng lượng khách vào khoảng 10%. Ông Nguyễn Hồng Hải – Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Giang cho biết: “Hà Giang đặc biệt coi trọng việc gìn giữ, bảo tồn văn hóa, vì không giữ được văn hóa thì coi như bỏ, không còn là du lịch cộng đồng nữa.”
Hòa mình vào cuộc sống bản địa tại Nậm Đăm, Hà Giang
Từ sự đa dạng văn hóa mà hiện nay du lịch cộng đồng ở Hà Giang phát triển đúng hướng, tiến tới đa dạng hóa các loại hình để phân khúc thị trường. Đến Hà Giang, du khách có thể trải nghiệm văn hóa người Dao ở Quảng Bạ, người Tày ở Yên Minh, người Lô Lô Chải ở Đồng Văn, người Mông ở Pả Vi, vv. Mỗi nơi lại có sự hấp dẫn riêng, không có sự trùng lặp hay nhàm chán. b. Thay đổi tư duy về phát triển du lịch cộng đồngTại hội thảo “Nghiên cứu, xây dựng chương trình hỗ trợ phát triển du lịch cộng đồng tại Việt Nam” do Tổng cục Du lịch tổ chức, PGS.TS Phạm Hồng Long (Trưởng khoa Du lịch học, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân Văn Hà Nội) đề xuất 8 bài học kinh nghiệm để phát triển du lịch cộng đồng như sau:Đầu tiên, làm du lịch cộng đồng cần hướng tới tư duy sáng tạo, chứ không chỉ suy diễn logic và suy luận quy nạp theo kiểu làng có gì thì làm nấy hoặc mô hình này đang thịnh hành thì chỉ cần làm theo là sẽ sinh lời. Thứ hai, loại hình du lịch này phải làm cho du khách có cảm giác như “về nhà”. Ở đó, du khách có người trò chuyện cùng, có chỗ nghỉ ngơi thoải mái như trong gia đình và cho phép họ được vô tư, vô lo, bình tâm sống chậm.
Lắng nghe những câu chuyện về bản làng và các phong tục truyền thống của dân tộc Tày
Thứ ba, du lịch cộng đồng phải đảm bảo các yếu tố kinh tế và phi kinh tế, đó là giúp bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa cộng đồng; tăng niềm tự hào và gắn kết trong cộng đồng; thúc đẩy bình đẳng giới và giữ chân người trẻ ở cộng đồng.Một nguyên tắc vô cùng quan trọng khác, du lịch cộng đồng phải đảm bảo có sự chia sẻ lợi ích đối với các thành viên trong cộng đồng, kể cả trực tiếp, gián tiếp và không tham gia vào chuỗi cung ứng.
Hoạt động du lịch tại Đà Bắc, Hòa Bình có sự tham gia của thành viên trong cộng đồng địa phương
Thứ năm, làm du lịch cộng đồng phải tính toán sao cho duy trì tính nguyên bản của điểm đến. Một nguyên tắc khác là khi hỗ trợ cho du lịch cộng đồng, các đơn vị, tổ chức cần tính toán cả về đầu ra của sản phẩm, cùng phương án tự vận hành sau khi dự án kết thúc. Đề xuất thứ bảy là phát huy những kỹ năng, cá tính của các cá nhân đặc biệt là người bản địa, từ đó định hướng họ đóng vai trò là nhân lực trụ cột trong phát triển du lịch của cộng đồng đó.Cuối cùng, hiện nay nhiều nơi phát triển du lịch cộng đồng chưa chuẩn, dẫn đến sự phá hủy hoặc biến dạng bản sắc văn hóa, môi trường. Chính vì vậy, vai trò tư vấn của các chuyên gia du lịch vào các dự án phát triển du lịch cộng đồng là vô cùng cần thiết.Trên đây là những kiến thức vô cùng hữu ích và thú vị mà WAFORT mong muốn được truyền tải đông đảo đến mọi độc giả. Có thể thấy rằng, du lịch cộng đồng đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo tồn các giá trị cốt lõi và hướng đến sự bền vững trong quá trình thực hiện các hoạt động liên quan đến du lịch, do đó, chúng ta hãy cùng chung tay để góp phần phát triển loại hình du lịch đặc biệt này nhé!